Інтэрактыўная гісторыя Чэхіі

Даўным-даўно, яшчэ да таго, як з’явілася слова «Чэхія», на гэтых землях квітнела Вялікая Маравія. Гэта была першая дзяржава, у якой славяне пачалі будаваць храмы, хрысціцца і пісаць свае першыя тэксты — на зразумелай ім мове

Маравія яшчэ трымаецца як дзяржава, але на захадзе ўжо мацнее новае княства з цэнтрам у Празе. Пакуль адны прымаюць Кірыла і Мяфодзія, другія хрысцяцца праз Баварыю. Гэтыя два светы ідуць побач — нядоўга, але назаўсёды змяняючы лёс рэгіёна

Дзе-небудзь паміж лясамі і пагоркамі закладваліся падмуркі будучай Чэхіі. Пржымыславічы будавалі замкі, збіралі землі і паступова ператваралі маленькае княства ў частку вялікай еўрапейскай палітыкі

Межы пашыраліся, будаваліся замкі, а князі ўжо ваявалі і заключалі саюзы з імператарамі. Але галоўны крок наперад — не меч, а слова: у Празе з’явілася біскупства, і Чэхія ўпершыню набыла сваю духоўную вось

Князі больш не проста змагаліся — яны пачыналі кіраваць. Бржэціслаў I стварае першы збор законаў, забараняе рабства і ўмацоўвае парадак. Чэхія робіць крок да сапраўднай дзяржаўнасці

Новы тытул, новы прэстыж. Чэшскі князь становіцца каралём — хай нават і не назаўсёды, але гэта важны знак: Прага ўсё больш упэўнена заяўляе пра сябе ў еўрапейскай палітыцы

Пасля стагоддзяў нестабільнасці Чэхія, нарэшце, становіцца каралеўствам — не з ласкі, а па праве. Пржэмысл Отакар I замацоўвае гэты статус назаўсёды: ад гэтага часу карона — частка чэшскага лёсу

Калі ў чэшскай гісторыі і быў сапраўдны залаты век, дык ён прыпаў на час праўлення Карла I. Ён стаў імператарам Святой Рымскай імперыі і ператварыў Прагу ў сапраўдны цэнтр свету — з універсітэтам, мураванымі вуліцамі і амбіцыямі не горшымі за Парыж

Народ паўстаў не з-за падаткаў ці голаду, а дзеля справядлівасці ў веры. Так пачаліся гусіцкія войны — агнявы і крывавы канфлікт, у якім Чэхія на час вырвалася з-пад улады Рыма і імперыі, стаўшы сімвалам духоўнага і нацыянальнага супраціву

Адзіны гусіт на чэшскім троне, Йіржы стаў каралём у цяжкія часы і спрабаваў прымірыць расколатую краіну. Ён марыў пра саюз еўрапейскіх дзяржаў — задоўга да таго, як гэта стала модным

Лютэр падхапіў тое, за што Гус аддаў жыццё. У Чэхіі Рэфармацыю ўспрынялі не як навіну, а як вяртанне да сваіх ранейшых перакананняў — хай і пад пагрозай забароны

Спачатку чэхі яшчэ спадзяваліся захаваць свае свабоды і веру — нават пад уладай Габсбургаў. З’яўляюцца пратэстанцкія дваране, будуюцца рэнесансныя замкі, квітнее культура. Але напружанне расце: кампрамісы становяцца ўсё больш крохкімі

Пражская дэфэнестрацыя — гэта калі падчас спрэчкі некалькі чыноўнікаў выкідаюць з акна замка. Але за гэтым тэатральным актам хавалася іскра, што распаліла Трыццацігадовую вайну — адзін з самых трагічных канфліктаў у еўрапейскай гісторыі

Бітва пад Белай Гарой стала не проста паражэннем, а пачаткам новай эпохі. Чэшская шляхта была зломленая, нямецкая мова замяніла чэшскую ў вышэйшых колах, а царква зноў набыла абсалютную ўладу

Ён атрымаў у спадчыну вайну і спрабаваў навесці парадак. Пры Фердынандзе III Чэхія ўжо была разбіта і спустошаная, але менавіта ён пачаў будаваць новы парадак — цэнтралізаваны, каталіцкі і бяспечны. Але далёкі ад былой свабоды

Пры Марыі Тэрэзіі і Язэпе II пачалася новая эпоха: цэнтралізаваная, бюракратычная, але ўжо не такая фанатычная. Пачалі рэфармаваць школы і законы, гаварыць пра розум — але па-чэшску ўсё яшчэ забаранялася

Імператары асвечанага абсалютызму адмянялі катаванні, рэфармавалі школы і нават аслабілі ўплыў царквы. Але ўсё гэта — па-нямецку. Чэшская мова і культура выжывалі ў вёсках і падвалах, нібыта ў выгнанні

Пасля рэвалюцый 1848 года чэхі спадзяваліся на большае: аўтаномію, чэшскую мову ў школах, уласны сейм. Але кампраміс 1867 года з венграмі абышоў іх бокам. Імперыя стала дуалістычнай, але не для ўсіх. Чэхія зноў засталася без месца за сталом

Чэхія заставалася пад уладай Аўстра-Венгрыі, без сапраўднай палітычнай самастойнасці. Але менавіта ў гэты перыяд пачалі развівацца прамысловасць, друкарская справа і нацыянальны рух — усё тое, што неўзабаве прывядзе да імкнення да поўнай незалежнасці

Пасля стагоддзяў залежнасці з’явілася ўласная рэспубліка. Людзі дыхалі на поўныя грудзі, будавалі дэмакратыю, спрачаліся, пісалі, творылі. Але жыць з суседзямі было няпроста

Мюнхенскае пагадненне стала горкім расчараваннем. Чэхаславакія губляла тэрыторыі і ўпэўненасць у будучыні. Здавалася, што дзяржава разбураецца на вачах

Цёмныя гады акупацыі. На вуліцах — страх, у вёсках — даносы, а ў падвалах — супраціў. Чэхі змагаліся за сваю годнасць, нават калі ўся Еўропа здавалася страчанай

Забойства Гейдрыха і наступныя карныя аперацыі сталі сімвалам неверагоднай адвагі чэшскага супраціву — цаной тысяч жыццяў

Вайна скончылася, і зноў з’явілася надзея: пабудаваць новую краіну без фашызму. Але гэта надзея аказалася надта крохкай — камуністы ўжо рыхтаваліся ўзяць усё пад кантроль

З 1948 па 1989 год рэальная ўлада належала лідару Кампартыі, а не прэзідэнту.

Здавалася, што надзея вярнулася: свабода слова, рэформы, усмешкі на вуліцах. Гэта была Пражская вясна — спроба пабудаваць сацыялізм без страху і цэнзуры. І, на жаль, яна доўжылася нядоўга

Калі па вуліцах Прагі пайшлі танкі, усё стала зразумела: стары рэжым не аддасць уладу без бою. Пачалася «нармалізацыя», і краіна зноў апынулася ў шэрасці і маўчанні

Гэта быў усяго толькі студэнцкі мітынг, але ён змяніў усё. За некалькі тыдняў разваліўся ўвесь рэжым, і краіна прачнулася ў новым свеце — без страху, без партбілетаў, з адкрытым будучыняй

Аксамітная рэвалюцыя была як выдых пасля доўгага сну. Людзі выйшлі на плошчы, і рэжым сышоў без крыві. Краіна шукала свой шлях паміж мінулым і будучыняй — ужо з адкрытымі вачыма

Цяпер Чэхія — паўнапраўная ўдзельніца еўрапейскага свету. Яна выбірае саюзнікаў, будуе эканоміку, галасуе, спрачаецца, вучыцца і — як заўсёды — ідзе наперад, не страчваючы сябе